Prima aprilis od XVII w. nazywa się we Francji „kwietniową rybą” (poisson d’avril), trochę nie wiadomo dlaczego, choć teorie są liczne. Przyznam, że nie natrafiłam na świadectwa szczególnych zabaw z tej okazji np. w pamiętnikarskich źródłach z XIX wieku. Ale też nie szukałam, może kiedyś poszukam. Podobno cesarz lubił żarty i – wbrew poważnym minom na portretach, co po prostu było cechą epoki (osobny temat!) – miał poczucie humoru. Niemniej dziś zamiast żartu: literacka zabawa z XIX wieku.

Wiek XVIII i XIX lubował się w grach słownych, akrostychach, zagadkach – i rzeczywiście gazety proponowały dość wcześnie takie rozrywki czytelnikom i czytelniczkom.

Niestety miejsce, z którego zaczerpnęłam oryginał*, nie podaje dokładnych źródeł cytowanych zabaw, tylko tyle, że są to gazety z epoki. Wbrew temu, co tam napisano, ten konkretny żart literacki nie może być z czasów Cesarstwa, ale musiała powstać po roku 1821; podejrzewałabym nawet, że ten konkretny tekścik mógł być wywrotowy, jeśli jest sprzed 1830. Może to też być jednak zabawa z okolicy roku 1840 czyli retour des cendres.

Pozwoliłam sobie sparafrazować oryginał (jest niżej), starając się oddać jak najwięcej z jego treści, jednocześnie pozostawiając cechę najważniejszą (zagadka!). Oto rezultat:

Niegdyś żołnierz waleczny, podobny w swej chwale
Antycznym bohaterom, w świata kraj zuchwale
Prowadził pod sztandarem zwycięstwa bogini
Oddziały pośród mrozu i żaru pustyni –
Liczne jego przewagi do dziś słyną w świecie.
Epopei dłużnicy zdradzili go przecie:
Oni, co w chwili próby myśleli o sobie.
Nam pozostało tylko łzy ronić przy grobie.

Naguère un valeureux et illustre guerrier
A de son nom fameux rempli le monde entier ;
Pour voler aux combats, ses soldats intrépides
Ont bravé les frimas, et jusqu’aux Pyramides
Leurs glorieux exploits retentissent encore.
Enrichis par ses dons, des lâches qu’on abhorre
Ont par leur trahison causé tous ses malheurs.
Nous, Français, sur sa tombe épanchons quelques pleurs.

Oryginał zaczerpnęłam stąd, jest tam też więcej zabaw językowych, wymagających jednak nie tylko umiejętności w zagadki, ale też naprawdę dobrej znajomości francuskiego.